Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Muzyka

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

O Barkaroli Fis-dur op. 60 Fryderyka Chopina

O Barkaroli Fis-dur op. 60 Fryderyka Chopina

Przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej egzemplarz późnego dzieła jednego naszych największych kompozytorów – Barkaroli op. 60 – jest autografem edycyjnym, przeznaczonym dla francuskiego wydawcy – firmy Brandus & Cie w Paryżu. Autograf przywiózł z Nohant najprawdopodobniej Eugene Delacroix. Jeszcze w tym samym roku utwór został wydany i opatrzony numerem wydawniczym u dołu pierwszej strony autografu.

Być może jeszcze za życia Chopina stał się własnością jego uczennicy, Szkotki Jane Wilhelminy Stirling, a po jej śmierci przeszedł do rąk norweskiego pianisty i kompozytora Thomasa Tellefsena. Według innej wersji Chopin miał podarować autograf innemu pianiście i kompozytorowi, Francuzowi Felixowi Le Couppey'owi. W roku 1923 autograf znalazł się w jednej z najcenniejszych i najzasobniejszych prywatnych kolekcji chopinowskich, jaką przedstawiał zgromadzony w Lyonie zbiór Edouarda Ganche'a, a do Biblioteki Jagiellońskiej (przemianowanej w czasie II wojny światowej na Staatsbibliothek Krakau) trafił, wraz wielką kolekcja chopinianów, w maju 1943 r. i stał się częścią otwartej w tymże jeszcze roku stałej wystawy chopinowskiej. Ewakuowany przez Niemców w lipcu 1944 r., został odnaleziony na zamku Waldstein (obecnie Szczytnik w powiecie kłodzkim) i sprowadzony do Krakowa w 1947 r.

 

Skan rękopisu muzycznego

 

Bezpośrednią inspiracją do skomponowania tego utworu była prawdopodobnie planowana (lecz niezrealizowana) podróż wraz z George Sand do Włoch w lecie 1845, a sama nazwa barkarola (inna nazwa „gondoliera”) sugeruje nawiązanie do popularnej pieśni weneckich gondolierów, która w XIX w. przeniknęła na grunt muzyki czysto fortepianowej.

Rzeczywiście, Barkarola op. 60 zachowuje podstawowe zewnętrzne cechy gatunku: metrum, umiarkowane tempo czy miarowy ostinatowy, kołyszący akompaniament oraz kantylenową linię melodyczną. Jednak daleka od jakiegokolwiek schematyzmu forma, specyficzna harmonika czy wyszukane środki wyrazu, zdecydowanie łamią konwencję praktycznie we wszystkich aspektach tego dzieła muzycznego. Barkarola op. 60 spośród wszystkich kompozycji Chopina wyróżnia się niezwykłą malarskością, tajemniczością i zagadkowością.

Kompozytor musiał ją szczególnie cenić, gdyż została włączona do repertuaru jego ostatniego paryskiego publicznego koncertu, który odbył się w Sali Pleyela 16 lutego 1848 r. Sam koncert był niemałym wydarzeniem, gdyż Chopin, zmuszony ciężką sytuacją finansową, powrócił do publicznych występów po aż sześcioletniej przerwie. Ogromne zainteresowanie towarzyszące temu wydarzeniu zmusiło go do osobistego kontrolowania i ograniczenia listy słuchaczy. Z 300 zarezerwowanych miejsc, dwór królewski zażyczył sobie 40. Nie było darmowych ogłoszeń, a bilety kosztowały po 20 franków. Kompozytor miał zaplanowany jeszcze drugi koncert, 10 marca, lecz został on odwołany z powodu wybuchu rewolucji.

Skan rękopisu muzycznego

 

Autograf Barkaroli op. 60 charakteryzuje się dokładnie i ściśle dookreślonym pod względem wykonawczym zapisem muzycznym, ze wszystkimi oznaczeniami dynamicznymi, agogicznymi, czy wskazówkami ekspresyjnymi (cantabile, dolce sfogato) oraz bardzo dokładnie wpisaną pedalizacją, łącznie z niuansami puszczenia pedału.

Siedem stron wysokogatunkowego, jasnokremowego papieru nutowego zostało oprawione w jasnowiśniowy safian, czyli cienką i miękką, wyprawioną roślinnymi barwnikami skórę. Ta oprawa, będąca prawdziwym dziełem sztuki introligatorskiej, została wykonana na terenie Wielkiej Brytanii, lub też przez anglojęzycznego introligatora o nazwisku Thompson, o czym świadczyć może również wyzłocony na grzbiecie oprawy napis Autho (od „authograph”). Jej złocone tłoczenia i koronkowa złocona bordiura dodatkowo podkreślają rangę już i tak bezcennej zawartości.

 

Małgorzata Krzos

 

M. Tomaszewski, Chopin : człowiek, dzieło, rezonans, Poznań 1998.

J. Ekier, Fryderyk Chopin. Biografia ilustrowana, Warszawa 2009.

A. Szklener, Fryderyk Chopin Barkarola Fis-dur op. 60 : komentarz źródłowy, Warszawa cop. 2007.