Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Dokumenty życia społecznego

Nawigacja okruszkowa Nawigacja okruszkowa

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Klepsydry kryjące niezwykłe historie

Klepsydry kryjące niezwykłe historie

W Bibliotece Jagiellońskiej trwają prace w ramach projektu „Patrimonium – Zabytki piśmiennictwa”. Między innymi opracowywana jest kolekcja klepsydr z XIX w. Praca nad tego typu materiałem wzbudza różne emocje: smutek, współczucie, zadumę ale też i ciekawość i zainteresowanie. 

XIX  w. to okres historyczny bardzo niespokojny zarówno w świecie, jak i w Polsce, znajdującej się wówczas pod zaborami. Nasze Państwo trawiły liczne problemy i niepokoje: dwa zrywy niepodległościowe w 1831 r. i 1863 r., rzeź galicyjska w 1846 r. oraz Wiosna Ludów. Echa tych wydarzeń widoczne są w klepsydrach. 

Przykładem może być klepsydra Izajasza Kryńskiego, uczestnika powstania styczniowego. Był synem Honoraty Kiselewskiej i Ignacego Kryńskiego, pochodzącego z Litwy uczestnika powstania listopadowego. Po upadku powstania cała rodzina przeniosła się do Galicji. W 1846 r. w czasie rzezi galicyjskiej Ignacy został dotkliwie pobity przez biorących udział w zamieszkach chłopów i do końca życia pozostał kaleką. Izajasz uczęszczał do szkół w Rzeszowie i Tarnowie, gdzie utrzymywał się z korepetycji i innych zajęć, jednak pomimo to cierpiał biedę. Po wybuchu powstania styczniowego wraz z kolegami i bratem ciotecznym Antonim Kiselewskim przyłączył się do powstańców. Wziął udział w ataku na Miechów 16 lutego 1863 r., gdzie przy próbie zdobycia cmentarza, został ugodzony w pierś dwoma kulami i zginął. 

 

Skan klepsydry Izajasza Kryńskiego

 

Następna klepsydra związana jest z mało znanym epizodem powstania styczniowego. Trzy Siostry Janowskie: Barbara (22 l.), Julia (20 l.), Anna (18 l.) brały udział w wyrabianiu amunicji dla powstańców. W Krakowie największy tajny skład prochu i wytwórnia amunicji (ładunki do karabinów) znajdowały się w kamienicy na rogu ulic Szewskiej i Teatralnej (dzisiejsza Jagiellońska), w domu Anny Krones. Dnia 7 sierpnia 1863 r. na skutek eksplozji prochu doszło do pożaru. Wszystkie trzy siostry, najprawdopodobniej oprószone prochem zapaliły się, wybiegły na ulicę i jak podają źródła „szły przez miasto jak żywe pochodnie”. Na najmłodszej Annie ogień ugaszono i przeżyła, pozostałe Barbara i Julia spłonęły. Krakowski „Czas” tego dnia donosił „Okropne nieszczęście zdarzyło się dzisiaj w naszem mieście. O godz. 4¾ po południu dał się słyszeć straszny huk i kłęby dymu wzbiły się w górę. Był to wybuch prochu przy ulicy Teatralnej z domu p. Anny Kronesownej na rogu ulicy Szewskiej.
W domu tym miała się znajdować na drugim piętrze pewna ilość prochu i zapaliłasię niewiadomym dotąd sposobem”. 

 

Skan klepsydry sióstr Janowskich

 

Oprócz sióstr Janowskich w wypadku zginęły jeszcze trzy osoby: 18-letnia Maria Wiatrowiczówna, 15-letni pomocnik jubilera Ludwik Zborowski oraz dwuletnia Ludwika, córka znanego aktora Karola Królikowskiego i jego żony Amelii Krajewskiej.
W wypadku zostało rannych kilka osób, w tym Joanna Krajewska babka malutkiej Ludki. Pogrzeb ofiar wypadku miał charakter manifestacji narodowej. Po mszy św. w kościele Mariackim tłumy krakowian odprowadziły zmarłych na cmentarz Rakowicki. 

Pogrążona w bólu Joanna Krajewska ufundowała swojej wnuczce okazały nagrobek z rzeźbą małej dziewczynki dłuta znanego krakowskiego rzeźbiarza Parysa Filippiego. Znajduje się na nim napis: „Ludce Królikowskiej zgasłej w drugim roku życia d. 7 sierpnia 1863 przy wysadzeniu prochem domu na ulicy Teatralnej nieutulona w żalu babka Joanna Krajewska poświęca tę pamiątkę”. 

Pomniczek Ludwiki Królikowskiej i grób Barbary i Julii Janowskich znajdują się na cmentarzu Rakowickim tuż obok pomnika uczestników powstania styczniowego. 

 

Joanna Rudnik 

Sekcja WRiDŻS 

 

Źrodła: 

  1. Echa Polesia (dostęp online 18.01.2021) 
    Cmentarz Rakowicki. Najpiękniejsze i najciekawsze pomniki (dostęp 15.01.2021) 
    Gość.pl (dostęp 15.01.2021) 
    Genealogia Polaków. Katalog Powstańców Styczniowych (dostęp 18.01.2021)​

Skan logo projektu Patrimonium