Klepsydry są drugim (obok nekrologu) podstawowym źródłem informacji o czyimś zgonie. Ze względu na swój ulotny charakter są drukami rzadkimi i cennymi, materiałem często wykorzystywanym do badań historycznych. Nierzadko stanowią one jedyne potwierdzenie o datach życia, czy miejscu, w którym spoczywa zmarły. Pomimo sformalizowanego skróconego opisu, zawarte w klepsydrach informacje rozszerzane były często o nazwiska rodowe, wykonywane zawody czy zasługi i odznaczenia, tworząc mini biogram danej osoby. Ich zeskanowanie i udostępnienie szerszej publiczności, to doskonała okazja nie tylko do zabezpieczenia kolekcji przed zniszczeniem, ale też przede wszystkim umożliwienie pełnego dostępu do zawartych w nich informacji historycznych. 

 

                                              

Wybrana do projektu „Patrimonium – Zabytki piśmiennictwa” kolekcja klepsydr sięga XIX wieku. Znajdują się w niej klepsydry osób zmarłych w Krakowie, związanych z miastem lub znanych osobistości mających znaczenie dla literatury, sztuki czy historii miasta. Są to również klepsydry osób spoza Krakowa, ale wydrukowane w drukarniach krakowskich.

 

 

Pośród nich znajdują się klepsydry rocznicowe, które informowały o mszy w intencji zmarłego w kolejną rocznicę śmierci (np. Adama Mickiewicza), lub takie, które służyły uczczeniu pamięci powstańców i ofiar wojennych (np. za poległych w powstaniu listopadowym).

 

 

Najmniejszą, ale szczególną kolekcję stanowią klepsydry ozdobne zawierające klepsydry dzieci. Ich treść jest odmienna od typowych zawiadomień, gdyż zazwyczaj obejmuje tylko informację w postaci zdrobnienia imienia zmarłego dziecka i wyrazy smutku pogrążonych w żałobie rodziców. Są one jednak bardzo ciekawe graficznie, często kolorowe i bogato zdobione, co już samo w sobie może być osobnym przedmiotem badań.

 

 

Bez wątpienia wybrana kolekcja klepsydr stanowi bogaty materiał do badań, zawiera bowiem oprócz informacji o śmierci znanych osobistości (np. dyrektorzy Biblioteki Jagiellońskiej Jerzy Samuel Bandtkie i Józef Muczkowski), dane o zgonach krakowskich urzędników i urzędniczek, kolejarzy, przedstawicieli i przedstawicielek innych zawodów, tworząc w ten sposób obraz społeczności XIX i XX wieku.

 

 

Beata Kurek
Sekcja Wydawnictw Rzadkich i Dokumentów Życia Społecznego